Türkiye’nin tahıl ambarı olarak bilinen Konya, bu yıl ev sahipliği yapacağı Tarım Zirvesi ile sadece modern tarım uygulamalarını değil, aynı zamanda binlerce yıllık tarımsal ve kültürel mirasını da gündeme taşıyor.
Zirvede, Çatalhöyük’ün tarım tarihi açısından önemi ve Ateşbaz Veli'nin kadim Anadolu mutfağına katkıları, sürdürülebilirlik perspektifiyle yeniden değerlendirilecek. 13. yüzyılda Mevlana Celaleddin-i Rumi’nin dergâhında aşçıbaşı olarak görev yapan Ateşbaz Veli, hem mutfaktaki ustalığı hem de tasavvufi kişiliğiyle gönüllerde taht kurmuş bir veli olarak anılıyor. Asıl adı bilinmeyen Ateşbaz Veli, Mevlevi tarikatının önemli isimlerinden biri olarak kabul ediliyor. "Ateşbaz" kelimesi "ateşle uğraşan", yani aşçı anlamına gelirken, "Veli" ise Allah’a yakın kişi demek. Onun hayatı, yemek pişirmekten çok daha fazlasını temsil ediyor: hizmet, sabır, tevazu ve aşk. Rivayetlere göre Ateşbaz Veli, bir gün dergâhta yakacak kalmayınca, ateşsiz yemek pişirerek bir keramet göstermiş. Bu olaydan sonra Mevlana'nın kendisine, "Senin mutfağın, bizim sohbetimizden geri değildir" dediği aktarılıyor.
“Mezarı taş fırın şeklinde inşa edilmiş”
Ateşbaz Veli Ateşbaz-ı Veli'nin mezarı, Konya’da yer almaktadır. Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî’ye olan yakınlığı nedeniyle Mevlevî dergâhına çok uzak olmayan bir konumda, Konya’nın Meram ilçesinde, Ateşbaz Türbesi adıyla bilinen bir türbede yatmaktadır. 13. yüzyıl sonlarına tarihlenen türbesinde sade bir yapıya sahip bir mimari anlayış benimsenirken, Türbesinin Dış cephesi Selçuklu taş işçiliğiyle bezelidir. Türbenin üzerindeki Arapça kitabe oldukça dikkat çekicidir. Türkiye’de “aşçı” unvanı taşıyan ilk ve tek türbe kitabesi olarak bilinir. Kitabede onun “Mevlânâ’nın aşçısı” olduğuna dair ifadeler bulunur. Ateşbaz Veli, yalnızca bir aşçı değil; aynı zamanda tasavvufi terbiyenin, disiplinin ve hizmetin sembolü olarak hafızalarda yaşamaktadır.
Çatalhöyük: Tarımın Doğduğu Topraklar
Neolitik dönemin tarım ve yerleşik hayat izlerini taşıyan UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde yer alan Çatalhöyük, M.Ö. 7500’lere uzanan tarihiyle dünyanın bilinen en eski tarım toplumlarından biri olarak gösteriliyor. Bu yönüyle, tarımın ve üretimin başlangıç noktasına ev sahipliği yapan Konya’nın, geçmişten bugüne uzanan üretim kültürünü temsil eden yerleşim çevre dengesi, ilk evcilleştirme örnekleri ve kadim tohumlar açısından büyük önem taşıyor. Tarımın sadece tarlada değil, sofrada da anlam kazandığını vurgulayan zirve, 13. yüzyılda Mevlânâ’nın aşçısı olan Ateşbaz Veli Anadolu'da tarımsal ürünlerin mutfaktaki yolculuğu, Mevlevi mutfağının sade ve sürdürülebilir yapısını simgelemesi bakımından bugün dikkat çeken bir özelliğe sahip.